Çiğköftenin Kökeni ve Efsanesi

Şanlıurfa mutfağının en köklü lezzetlerinden biri olan çiğköfte, yalnızca bir yemek değil, aynı zamanda yüzyıllardır süregelen bir kültürel mirastır. Çiğköftenin kökenine dair en bilinen efsane, Hz. İbrahim’in Nemrut tarafından ateşe atılmak istenmesiyle başlar. Rivayete göre, Nemrut’un halkına odun yakmayı yasaklaması nedeniyle insanlar yemek pişiremez hâle gelir. Bir avcı, avladığı ceylanın etini taşla döver, bulgur ve baharatlarla yoğurarak çiğ tüketir. İşte çiğköftenin bu şekilde doğduğu söylenir.

Bu efsane, çiğköftenin yalnızca bir yemek olmanın ötesinde, Urfa halkının zorluklar karşısında ürettiği bir çözüm olduğunu da gösteriyor. Günümüzde bile çiğköfte, birlikteliğin, paylaşımın ve misafirperverliğin bir sembolü olarak kabul edilir.

Şanlıurfa’da Çiğköfte Geleneği

Şanlıurfa’da çiğköfte yapmak, adeta bir ritüeldir. Geleneksel çiğköfte, et, isot (Urfa biberi), bulgur ve baharatlarla hazırlanır. En önemli aşaması, yoğurma sürecidir. Ustalık gerektiren bu süreçte, eti pişirmeden tüketilebilir hâle getirmek için uzun süre yoğurmak gerekir. Urfalılar, “Çiğköfte, yoğrulurken ustanın bileğinden ter damlamıyorsa o çiğköfte olmaz” derler.

Eskiden, çiğköfte genellikle evlerde hazırlanırdı. Aile büyükleri, gençleri başlarına toplar, yoğurma işini usta olan bir kişi üstlenirdi. Çiğköfte yoğurulurken sohbet edilir, türkülere eşlik edilir, hatta çiğköfte sohbetleri edebi bir gelenek hâline gelirdi. Bugün bile bu kültür, bazı evlerde yaşatılmaya devam ediyor.

Etsiz Çiğköftenin Yaygınlaşması ve Değişim

Son yıllarda, gıda güvenliği ve ticari üretimin yaygınlaşması nedeniyle etsiz çiğköfte ön plana çıkmıştır. Şanlıurfa’da hâlâ geleneksel etli çiğköfteye bağlı kalan ustalar olsa da, Türkiye genelinde etsiz çiğköfte daha fazla tüketiliyor. Geleneksel Urfa çiğköftesiyle farkı, etsiz çiğköftenin daha uzun süre dayanabilmesi ve seri üretime uygun olmasıdır. Ancak Şanlıurfalı ustalar, gerçek çiğköftenin etli olması gerektiğini vurguluyor.

Birçok yerel usta, ticari çiğköftenin yaygınlaşmasını çiğköfte kültürünün yozlaşması olarak görüyor. Ancak diğer bir bakış açısı, çiğköftenin farklı kesimlere ulaşmasını sağlayarak kültürel yayılmasına katkıda bulunduğu yönünde.

Çiğköftenin Kültürel ve Turistik Değeri

Şanlıurfa, gastronomi turizmi açısından Türkiye’nin en önemli şehirlerinden biri. Çiğköfte ise bu mutfağın en özel parçalarından biri olarak, yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekiyor. Geleneksel çiğköfte ustaları, turistlere gerçek Urfa çiğköftesini tattırarak bu lezzetin özgün hâlini tanıtıyor. Şehirde düzenlenen gastronomi festivallerinde çiğköfte yarışmaları yapılıyor ve bu sayede Urfa mutfağı tüm dünyaya tanıtılıyor.

Bugün çiğköfte, sadece bir yiyecek değil, aynı zamanda Şanlıurfa’nın tarihi, kültürü ve misafirperverliğini simgeliyor. Efsanelerden günümüze uzanan bu lezzet, geçmişi hatırlatan ama aynı zamanda geleceğe taşınan bir miras olarak varlığını sürdürüyor.